Cigdem Yuksel weet hoe je als fotograaf de macht hebt om bij te dragen aan de beeldvorming van de mensen die je fotografeert. Al jaren viel het haar op dat het beeld van de stille, slecht geïntegreerde gesluierde migrantenvrouw een cliché is dat altijd terugkeert in de media.
Samen met onderzoeker Ewoud Butter maakte ze daarom een analyse van het aanbod van ANP Foto op de zoekterm moslima. Van de Nederlandse media gebruikt 95% deze beeldbank van het ANP.
Het valt meteen op hoe eenzijdig het beeld is op de zoekterm moslima.
Van de vrouwen op de foto’s heeft 82% een hoofddoek op, 13% draagt een niqab en 5% heeft geen hoofddoek op. Van alle foto’s zijn er 94% buitenshuis gemaakt. Er zijn bijna geen foto’s waarop de moslima’s werken (3%), sporten (2%) of een museum bezoeken (1%).
De vrouwen die buitenshuis zijn gefotografeerd, zien we lopend op de straat, winkelend op de markt of in het openbaar vervoer. Deze vrouwen zijn op afstand te zien en vaak onherkenbaar gefotografeerd. Dit versterkt het beeld van een onbereikbare groep.
Het geeft de indruk dat het leven van deze vrouwen beperkt is. Terwijl in werkelijkheid het leven van deze vrouwen veel veelzijdiger is. Op een groot deel van de foto’s kijken de vrouwen bovendien serieus of zonder emoties en dat geeft een gevoel van anonimiteit en versterkt het stereotype van de onderdrukte onvrije moslimvrouw.
In de tags die fotografen bij de foto’s plaatsen, komen naast het zoekwoord moslima ook woorden voor als islamisering, sharia en integratie.
Woorden die niet neutraal zijn en die feitelijk niets met de context te maken hebben.
De fotografen geven toe dat het problematisch is om deze associaties te gebruiken, maar denken dat met deze woorden de kans groter is dat hun foto’s worden gevonden door fotoredacteuren. En daarmee de kans op het verkopen van de foto. ANP-directeur Bas van Beek geeft toe dat er wat zoektermen betreft veel wildgroei is in de beeldbank. Sommige fotografen geven aan dat zij daarom consequent bij hun foto’s de opmerking ‘niet in negatieve context gebruiken’ plaatsen.
Dat het ook anders kan, laat de internationale beeldbank Getty Images zien.
Zij willen daarmee de misrepresentatie van moslimvrouwen in de media tegengaan en werken nu bewust aan het diverser maken van het beeld, dat ook meer passend is bij de leefwereld van de moslimvrouw van nu.