De Russische president Vladimir Poetin heeft tijdens zijn jaarlijkse persconferentie gezegd dat het beledigen van de profeet Mohammed niet telt als vrijheid van meningsuiting. Hij noemt beledigingen aan het adres van de profeet een “schending van de godsdienstvrijheid en schending van de gevoelens van mensen die de islam belijden.”
Rusland is volgens hem een multi-etnische en multi-confessionele staat, waarin men elkaars tradities respecteert. In sommige andere landen is dit respect schaars, zei Poetin.
Om het bovenstaande te kunnen begrijpen, moet je weten op welke manier Rusland al meer dan vijfhonderd jaar de moslimbevolking in het land regeert.
Catharina de Grote, tsarin vanaf 1762, koos voor samenwerken met de moslimgeestelijken om ze te gebruiken om de moslimbevolking te controleren. Ze deed dit door een beleid van religieuze tolerantie in te voeren en de islam tot een essentiële pijler van het orthodoxe Rusland uit te roepen.
Dit model is ook in het moderne Rusland nog steeds van kracht. Rusland neemt daarmee een unieke positie in de moslimwereld in en heeft een zeer complexe relatie met de islam vanwege de negen moslimrepublieken binnen de landsgrenzen – met een totale bevolking van 25 miljoen moslims.
De Russische president Vladimir Poetin heeft verklaard dat de ’traditionele Russische islam’ een integraal onderdeel is van de Russische culturele code en een essentieel onderdeel van het Russische kosmopolitisme. Ruslands groeiende interesse om zichzelf te positioneren als een platform om de ‘mainstream’ traditionele islam te definiëren, heeft het land in staat gesteld om religie in zijn belang te gebruiken om het nationale en internationale publiek te beïnvloeden.
Het stereotype beeld dat moslims ‘islamitische extremisten’ zijn, is afgeleid van de aanhoudende botsingen en spanningen in de Noord-Kaukasus, zoals in Dagestan en Tsjetsjenië. Deze Russische moslims worden door de regering gezien als “potentiële islamitische fundamentalisten” die een “dreigende bedreiging vormen voor de integriteit van de Russische Federatie”.
Recente wetten in Rusland maken het mogelijk dat overheidsfunctionarissen de activiteit van een religieuze vereniging mogen verbieden wegens het schenden van de openbare orde of het uitoefenen van “extremistische activiteiten”. Als gevolg hiervan kan de politie nu huizen en gebedshuizen invallen waar besloten bijeenkomsten plaatsvinden. Alles wat in Rusland niet als “traditionele” islam wordt beschouwd, wordt gezien als “fundamentalistisch, wahhabistisch, salafistisch, radicaal” en daarmee als uitdaging voor het Kremlin.
Het labelen van instellingen als ‘extremistisch’ heeft inmiddels absurde proporties aangenomen.
Op de Federale Lijst van Extremistisch Materiaal, staat nu ook klassiek-islamitische literatuur, zoals het boek ’40 Hadith’ van Imam Nawawi en werken geschreven door de invloedrijke islamitische filosoof Al Ghazali.
De ‘domesticatie’ van de islam en het concept van de ’traditionele islam’ zal het voor Rusland makkelijker maken om religieuze gemeenschappen te onderdrukken en mensen op te sluiten. De vraag is hoe ver Rusland zal gaan in het reguleren van de Islam en of ze zal kiezen voor een zelfde soort aanpak als China met de Oeigoeren.