De vreemdelingenpolitie heeft jarenlang persoonsgegevens van veelal onschuldige asielzoekers gekoppeld aan strafrechtelijke informatie. De politie probeerde zo criminele en staatsgevaarlijke asielzoekers op te sporen, maar kwam er vorige maand na een privacytoets achter dat dit niet mocht. Het project is stilgelegd, bevestigt de politie na vragen van NRC.
Na de aanslagen van 2015 in Parijs, die werden opgeëist door terreurgroep Islamitische Staat, groeide de angst dat onder asielzoekers Syrische jihadisten zaten.
Om te voorkomen dat deze bij hun aanmelding in Nederland door de controle glipten, beloofde minister-president Mark Rutte (VVD) de Tweede Kamer een paar dagen na die aanslagen, die bijna honderdveertig levens eisten, dat asielzoekers die een verblijfsaanvraag doen strenger worden gecontroleerd.
Dit kreeg vorm in het politieproefproject ‘Athene’. Ter identificatie doorzoekt de politie sindsdien de telefoons van alle vreemdelingen die asiel aanvragen en controleert ze berichten, foto’s en contactlijsten op signalen van mensenhandel en -smokkel en terroristische dreiging. Als politiemedewerkers verdachte informatie aantreffen (bijvoorbeeld foto’s van wapens of het telefoonnummer van een mensensmokkelaar) wordt de mobiele telefoon in beslag genomen. De politie maakt vervolgens een kopie van alle data en slaat die op in de eigen systemen. Vervolgens worden deze telefoongegevens vergeleken met strafrechtelijke informatie, zoals telefoonnummers van veroordeelde mensenhandelaars. Dit om aanknopingspunten voor opsporingsonderzoeken te vinden.
De politie zegt nu zelf dat deze werkwijze zich niet laat „rijmen” met de privacywet AVG, die sinds mei 2018 van toepassing is. De gegevens van de asielzoekers zijn volgens de woordvoerder inmiddels uit de politiesystemen verwijderd.
De politie zegt wel door te gaan met „handmatig” controleren en het uitlezen van telefoons van asielzoekers. Daar is volgens de politie een juridische basis voor. Maar ook die praktijk is omstreden. De Raad van State oordeelde bovendien in juni dit jaar dat er wettelijke waarborgen moeten komen die „het verzamelen, gebruiken en bewaren” van gegevens die zijn gekopieerd uit telefoons van asielzoekers „beperken”. Volgens dit belangrijkste adviesorgaan van de regering moet duidelijker worden vastgelegd waarvoor de gegevens en voor hoelang ze bewaard mogen worden.
Lees ook deze artikelen over privacy
Privacy-toezichthouder AP ziet wetsvoorstel als ‘vrijbrief’ voor de NCTV
Demissionair minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) is gekomen met een wetsvoorstel waarin de terrorisme coördinator NCTV meer bevoegdheden krijgt om informatie over burgers te verzamelen.